الحَجُّ أَشهُرٌ مَعلوماتٌ ۚ فَمَن فَرَضَ فيهِنَّ الحَجَّ فَلا رَفَثَ وَلا فُسوقَ وَلا جِدالَ فِي الحَجِّ ۗ وَما تَفعَلوا مِن خَيرٍ يَعلَمهُ اللَّهُ ۗ وَتَزَوَّدوا فَإِنَّ خَيرَ الزّادِ التَّقوىٰ ۚ وَاتَّقونِ يا أُولِي الأَلبابِ[ بقره197]
حج، در ماه‌های معینی است! و کسانی که( با بستن احرام، و شروع به مناسک حج،) حج را بر خود فرض کرده‌اند،( باید بدانند که) در حج، آمیزش جنسی با زنان، و گناه و جدال نیست! و آنچه از کارهای نیک انجام دهید، خدا آن را می‌داند. و زاد و توشه تهیه کنید، که بهترین زاد و توشه، پرهیزکاری است! و از من بپرهیزید ای خردمندان!
حج در لغت:
به معنی خودداری ـ آهنگ دیدار کسی را کردن ـ آهنگ زیارت چیزی را کردن بعد از خودداری از چیزهای دیگر
حج در اصطلاح:
یعنی آهنگ زیارت خانه‌ی فرمانروای خالق و عامر کردن که توجه جسم به خانه باشد و توجه قلب به صاحب آن.
حج یعنی سفر از خود به خدا – یعنی سفر از پوچی به هستی یا ترک خواهش‌های نفسانی و لذت‌های زود گذر و ترک دشمنی‌ها و کدورت‌ها. یعنی رسیدن به معنویات و هستی‌ها و رسیدن به اصل وجود یعنی ترک حب پست مقام و ثروت.
سفر حج یک مهمانی است از طرف خداوند که انسان باید خودش را برای این مهمانی بزرگ آماده کند.
حج از نظر اهمیت:
حج یادآور مکان تاریخی ابراهیم( علیه السلام) و فرزندش اسماعیل و همسرش هاجر می‌باشد
مکانی است که به عنوان بهترین مکان عبادت در روی زمین می‌باشد که هم مایه‌ی برکت است و هم عامل هدایت برای مردم جامعه از نظر دین اسلام هرکس وارد این مکان یعنی مسجد الحرام شود در امان است.
ترک این رکن یعنی حج کفر شمرده می‌شود چون یکی از ارکان واجب اسلام می‌باشد در صورتی که شرایط آن فراهم شود یعنی ملاک وجوب آن داشتن استطاعت می‌باشد و این استطاعت شامل استطاعت مالی و جسمی و امکان راه می‌باشد با فراهم شدن این موارد دیگر جایی برای عذر باقی نمی ماند و فرد ملزم است این رکن را به جای آورد.
حج از نظر معنوی:
حج عامل اتحاد و یک دلی بین ملت‌ها است که در یک زمان معین از نقاط مختلف جهان در یک مکان جمع شده و به دور از هرگونه امتیاز طلبی چه از نظر رنگ و نزاد و زبان و قدرت خاضعانه برادرند که سعی در زیر پا گذاشتن همه‌ی تعلقات دارند و لبیک گویان محبوب را می‌طلبند.
پاکیزگی از آلودگی‌ها و ترک منکرات و روی آوردن به نیکی‌ها و خدمت به هم نوع چه در هنگام ادای مناسک و جلب رضایت پروردگار در کلیه‌ی مراحل زندگی پس از انجام این مناسک می‌باشد چنان که در این مورد نبی مکرم اسلام
می فرماید‌:( أ ما عَلِمْتَ... أن الحجَ یُهدمُ ما کان قبلهٌ) آیا نمی دانی به راستی که حج گناهان ما قبل را از بین می‌برد.
با توجه به این حدیث حج مبرور می‌تواند کلیه‌ی گناهان ما قبل را از بین ببرد و کسی که از این سفر معنوی برمیگردد همچون طفلی است که تازه متولد شده.
وقتی که به سعی بین صفا و مروه می‌اندیشیم به یاد آن بانوی بزرگ هاجر می‌افتیم که بخاطر حکم الهی تسلیم شد و همه‌ی سختی‌ها را به جان خرید و این مکان را برگزید پس ما هم وقتی که این رکن را به جا می‌آوریم باید به یاد این بیافتیم و تسلیم حکم الهی شویم و سختی‌ها را به جان بخریم.
وقتی که طواف کعبه را می‌کنیم به این بیندیشیم که فقط باید توجهمان به سوی صاحب این خانه باشد و هیچ چیز نباید ما را از هدف اصلی که همان قرب الی الله است باز دارد.
صحرای منی یادآور این می‌باشد که انسان قبل از حضور در صحرای محشر و پیشگاه الهی مدتی انتظار بکشد.
صحرای عرفه به یاد این بیفتیم که همه در صحرای محشر جمع شده و هرکسی به فکر نجات خود از عذاب الی می‌باشد.
رمی جمرات سه گانه این است که انسان هربار که شیطان به او نزدیک می‌شود او را از خودش دور کند تا فریب شیطان را نخورد.
طواف وداع ما را به یاد این می‌اندازد که الان از همه‌ی گناهان پاک شده ایم و در پیشگاه الهی مورد پذیرش قرار گرفته ایم همچون طفلی که از مادر متولد شده و آمادگی این دارد که از نظر معنوی خودش را به کمال برساند.
حج از نظر رستگاری اخروی:
نتیجه‌ی انجام این امر دست یافتن به بهشت است پیامبر اکرم( صل الله علیه و سلم) می‌فرماید:(  الحج المبرور لیس له جزاء الا الجنه )
لازم است برای رسیدن به این اجر معنوی تلاش مضاعف به کار برد تا به این معنویت دست یافت.
هزینه هایی که در این راه صرف می‌شود چه در انجام مناسک و چه نفقه هر درهمش برابر با هزار درهم است.
یعنی اجری هزار برابرچه پاداشی بالاتر از این طهارت معنوی با شرکت در این مناسک حاصل می‌شود افزایش ایمان و اعتقاد در نتیجه‌ی انجام اعمال حاصل می‌شود توجه به نیت و انجام اعمال و خالص کردن اعمال برای جلب رضای خداوند به انسان معنویت می‌آموزد. توجه به انجام اعمال نیک و به دور از تظاهر و ریا و بالا رفتن حس معنوی و آرامش روحی و روانی از ثمرات حج می‌باشد.
 اگر به ارکان اسلام نگاه کنیم نماز را ستون دین قرار داده و روزه را سپر آن و حج قله‌ی دین قرار داده پس هرکسی که توانایی رفتن به قله را دارد باید آن را فتح کند وقتی که در صحرای عرفه قرار میگیری گویی که در صحرای محشر ایستاده ای خودت هستی و خداوند و همه جمع شده اند برای حساب و کتاب.
رمی جمرات نماد این است که تو ای انسان زر و زور و تزویر را از خودت دور کن و خودت باش ای اشرف مخلوقات ارزش خودت را بدان ارزش تو بالاتر از این است که خودت را اسیر پست و مقام و ثروت کنی تو ماموری که جانشینی خداوند در زمین انجام دهی
ای خلیفه‌ی خدا! در زمین قلبت را نسبت به هم نوعانت صاف کن آنان را جزیی از خودت بدان و دست اتحاد به آنها بده برای آبادانی زمین و کمک به مخلوقات دیگر.